ώς θα ήταν εάν η ατομική βόμβα ακολουθούσε τη μοίρα, ενός «λευκού νάνου»; Ενός αστεριού που έχει εξαντλήσει όλη του την ενέργεια και σιωπηλά πεθαίνει χωρίς να εκραγεί; Εάν, αντί να σκορπίσει την καταστροφή, έμενε σιωπηλή, κλεισμένη σε ένα δωμάτιο έως ότου γίνει έκθεμα σε ένα μουσείο του μέλλοντος;
Ένα κομμάτι της ιστορίας της «γέννησης» της πρώτης ατομικής βόμβας από τον φυσικό Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, μάς παρουσιάζει με όρους εικονικής αλλά και επαυξημένης πραγματικότητας, η καταξιωμένη σκηνοθέτης και παραγωγός Γιολάντα Μαρκοπούλου, στη διαδραστική εγκατάσταση/περφόρμανς «White Dwarf» ( «Λευκός Νάνος»), καλώντας μας να βιώσουμε μια εμβυθιστική εμπειρία και να γίνουμε συμμέτοχοι σ' ένα επιστημονικό πείραμα.
Διαβάστε επίσης
Μετά την επιτυχημένη πρώτη παρουσίαση της VR εγκατάστασης στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του νεοσύστατου τμήματος «Immersive-All Around Cinema» του 63ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου, ο «Λευκός Νάνος», παρουσιάζεται για οκτώ μόνο ημέρες (από τις 30 Νοεμβρίου έως τις 10 Δεκεμβρίου), και στην Αθήνα, στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς 138. Ένα 30λεπτο ταξίδι στο σύμπαν, με αφορμή την ανακάλυψη και την ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας που ισοπέδωσε τη Χιροσίμα και μία ευκαιρία για στοχασμό σχετικά με την ευθύνη της επιστήμης στις ανθρώπινες επιλογές.
«Η εικονική πραγματικότητα (VR) αποτελεί μια επιπλέον επιλογή αφήγησης μίας ιστορίας. Mε το που ανοίγει η πόρτα και ο θεατής εισέρχεται στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο, βυθίζεται αμέσως στο σύμπαν του έργου πριν ακόμη βάλει τα γυαλιά VR και αποκτά ένα ρόλο που καλείται να επαληθεύσει, ενώ εξερευνά τον χώρο καθ' όλη τη διάρκεια της παραμονής του στην εγκατάσταση, βιώνοντας μία ολιστική εμπειρία που θολώνει τα όρια μεταξύ εικονικής και φυσικής πραγματικότητας. Γίνεται συμμέτοχος σε ένα επιστημονικό πείραμα και καλείται να πάρει θέση απέναντι στα φλέγοντα ζητήματα της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας» δηλώνει στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Γιολάντα Μαρκοπούλου.
Όπως αναφέρει η ίδια, κατά τη διάρκεια της έρευνας για το έργο, αρχικά μαζί με την ομάδα της άντλησαν υλικά από τον κόσμο του Ίταλο Καλβίνο, μέσα από τη συλλογή διηγημάτων του, «Τα Κοσμοκωμικά», πέρασαν στην ιστορία του Ψυχρού Πολέμου και από εκεί στο Λος 'Αλαμος και το Μανχάταν πρότζεκτ με κεντρικό ήρωα την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, «πατέρα της ατομικής βόμβας» και τελικά στις συνέπειες της ρίψης της στη Χιροσίμα.
«Μία εν δυνάμει ευχή»
Στο έργο, η έρευνα του Ρ. Οπενχάιμερ, πλέκεται με την ιστορία της νεαρής Sadako Sasaki, θύματος του βομβαρδισμού της Χιροσίμα. Οι επιστημονικές εξελίξεις και η εξερεύνηση του διαστήματος αντιπαραβάλλονται με την ευχή του μικρού κοριτσιού για ειρήνη στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η έκρηξη της ατομικής βόμβας μοιάζει με εκείνη του θανάτου ενός αστεριού σε μια έκρηξη σουπερνόβα, που αντί να αποκαταστήσει την κοσμική ισορροπία, προκαλεί αμετάκλητη ζημιά στη Γη.
«Το έργο αναφέρεται στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ και στους επιστήμονες οι οποίοι ενώ στην ουσία ερευνούσαν τη γέννηση του σύμπαντος και της ζωής, επέλεξαν (;) να υπηρετήσουν την έρευνα για την δημιουργία της πρώτης ατομικής βόμβας, όπου σκόρπισε το θάνατο στη Χιροσίμα. Και το ερώτημα που τίθεται, είναι για ποιο λόγο θα έπρεπε να πέσει αυτή η βόμβα εφόσον βρισκόμασταν στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου; Ο τίτλος του έργου για μένα έχει και συμβολικό χαρακτήρα, γιατί ο Λευκός Νάνος είναι ένα αστέρι το οποίο πεθαίνει χωρίς να εκραγεί. Είναι η "εν δυνάμει ευχή" που θα είχαμε για την ίδια την ατομική βόμβα να μην είχε εκραγεί ποτέ, και να είχε μείνει σιωπηλή μέσα σε ένα μουσείο, ως μία ανακάλυψη η οποία θα μπορούσε να προσφέρει στον τομέα της επιστήμης και όχι να χρησιμοποιείται για να σκορπίζει το θάνατο» επισημαίνει η Γ. Μαρκοπούλου.
Η περίοδος έρευνας του «White Dwarf», είχε ξεκινήσει ήδη από το 2019 στην προ covid εποχή. «Τότε είχα ως στόχο να παρουσιάσω μία ιδιαίτερη εμπειρία στο Πλανητάριο. Στη συνέχεια, λόγω της πανδημίας σκέφτηκα την εκδοχή της 360 VR ταινίας και βούτηξα σε εντελώς άγνωστα για μένα νερά. Σε αυτήν συμμετέχουν πέντε ηθοποιοί και έχουμε προσθέσει και κάποια στοιχεία animation. Επειδή τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι πολύ με site specific θεάματα, και μ' ενδιαφέρει το πως μπορείς να εμπλουτίσεις την εμπειρία του θεατή ανάλογα με το θέμα και το περιεχόμενο της εκάστοτε παράστασης, αποφάσισα να πλαισιώσω την ταινία με μία εγκατάσταση/περφόρμανς η οποία συνδέει την εικονική πραγματικότητα με το φυσικό περιβάλλον και εισάγει τους θεατές στο θέμα και την ατμόσφαιρα της ιστορίας» σημειώνει η δημιουργός.
Θερμή υποδοχή στη Θεσσαλονίκη- Διευρυμένη εκδοχή του έργου στην Αθήνα
Ο «Λευκός Νάνος» έκανε πρεμιέρα στο πλαίσιο του 63ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. «Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης που είναι πάντα μπροστά από την εποχή του, μάς έδωσε την ευκαιρία να πειραματιστούμε με νέους τρόπους σχετικά με το πώς μπορούμε να παρακολουθήσουμε μία VR ταινία. Έτσι αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε αυτή την περφόρμανς/εγκατάσταση, που είναι μάλιστα και μία από τις πρώτες στην Ελλάδα. Το γεγονός ότι μια τέτοιου είδους πολυμορφική δουλειά παρουσιάστηκε στην είσοδο της προβλήτας του λιμανιού, απ' όπου περνούσαν καθημερινά άνθρωποι όλων των ηλικιών με διαφορετικό υπόβαθρο και όχι μόνο κοινό του Φεστιβάλ, αλλά και κάτοικοι της πόλης και τουρίστες, κάποιοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο εξοικειωμένοι με το χώρο του VR, μάς βοήθησε να επικοινωνήσουμε το έργο σε ένα ευρύ κοινό. Ήταν μία πολύ θετική εμπειρία για εμάς και μάς έδωσε ελπίδα ότι και στην Αθήνα το έργο θα βρει το κοινό του» παραδέχεται η Γ. Μαρκοπούλου.
Στο Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζεται μία διευρυμένη εκδοχή του έργου. «Έχουμε προσθέσει κάποια νέα στοιχεία επαυξημένης πραγματικότητας, όπου μπορείς να τα ανακαλύψεις μέσα στο χώρο και να τα επεξεργαστείς προκειμένου να πάρεις κι άλλες πληροφορίες για την ιστορία. Η εγκατάσταση είναι κατάλληλη και για παιδιά άνω των 12 ετών γιατί έχει και μία εκπαιδευτική διάσταση και μπορούν να μπουν μέχρι και δέκα άτομα μαζί κάθε φορά. Οπότε μπορεί κάποιος να έρθει με την παρέα του, να το δουν όλοι μαζί και στο τέλος να συζητήσουν για την εμπειρία τους» συμπληρώνει.
Ένα νέο πεδίο εξερεύνησης
Από το θέατρο ντοκιμαντέρ και τις περφόρμανς σε δημόσιους χώρους έως τις site specific παραστάσεις και τις ταινίες μικρού μήκους, η Γιολάντα Μαρκοπούλου δεν διστάζει να πειραματιστεί με διάφορα είδη αφήγησης δημιουργώντας πρωτότυπα διαθεματικά έργα. «Η εικονική πραγματικότητα (VR) αποτελεί έναν διαφορετικό τρόπο αφήγησης σε σχέση με το πώς αντιλαμβάνεσαι μία ιστορία. Σίγουρα διαφέρει αρκετά από το να παρακολουθείς μία βιντεοπροβολή ή μια ταινία γιατί ο θεατής νιώθει πραγματικά ότι μπαίνει πιο μέσα στην εικόνα. Προσωπικά επιλέγω το μέσο ανάλογα με την ιστορία που θέλω να αφηγηθώ. Κάποιες φορές αυτό μπορείς να το κάνεις με τη χρήση VR, άλλες με μία περιπατητική παράσταση, όπως κάναμε στην Ελευσίνα με το "Ε_ΦΥΓΑ Μικρασία" όπου εκεί η χρήση της τεχνολογίας ήταν στοιχειώδης. Είχε κάποιες βιντεοπροβολές αλλά βασιζόταν κυρίως στη γνωριμία με τους ανθρώπους. Νομίζω αυτό που έχει νόημα είναι να αξιοποιείς ένα μέσο αν πραγματικά έχεις κάτι να πεις με αυτό» αναφέρει.
Για την ίδια, το VR είναι ένα νέο πεδίο που θα την ενδιέφερε να εξερευνήσει περισσότερο. Μόλις επέστρεψε από το CPHLab του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Κοπεγχάγης ένα από τα καλύτερα εργαστήρια ανάπτυξης στον χώρο του XR Doc, το pitching forum του IDFA του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Αμστερνταμ, το digital market του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Γενεύης παρουσιάζοντας το νέο mixed reality έργο «Paradise Lost» που είναι σε ανάπτυξη. Παράλληλα, βρίσκεται στη διαδικασία γυρισμάτων και post του ντοκιμαντέρ «Station Athens» για την 13ετή πορεία της θεατρικής της ομάδας με πρωταγωνιστές από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές, ενώ το καλοκαίρι πήρε μέρος στο MFI Script Doc Lab μαζί με την Αλεξάντρα Κ* για την έρευνα ενός νέου ντοκιμαντέρ.
*Η διαδραστική εγκατάσταση White Dwarf παρουσιάζεται ανά μία ώρα εντός των ωρών λειτουργίας του Μουσείου Μπενάκη. Εισιτήρια: 8 ευρώ (ενήλικες), 5 ευρώ (παιδικό/ εφηβικό). Δυνατή η προαγορά εισιτηρίου μέσω tickets.benaki.org ή από τα ταμεία εισιτηρίων του Μουσείου κατά τις ημέρες και ώρες επίσκεψης.
Νάντια Μπακοπούλου
ΦΩΤΟ: Michael Tebinka
ΑΠΕ-ΜΠΕ