Το 2025, η ευρωπαϊκή έκθεση IOCTA (Internet Organised Crime Threat Assessment) της Europol φέρνει στην επιφάνεια μια σκληρή αλήθεια: τα προσωπικά μας δεδομένα δεν είναι απλώς ψηφιακά αποτυπώματα. Έχουν μετατραπεί σε πρώτη ύλη μιας παράλληλης εγκληματικής οικονομίας που αναπτύσσεται με ταχύτητα και οργάνωση, κυρίως στο σκοτεινό διαδίκτυο.
Σύμφωνα με την Europol, η εποχή όπου τα δεδομένα μας διαρρέουν κατά λάθος έχει παρέλθει. Σήμερα, οι κυβερνοεγκληματίες λειτουργούν μεθοδικά: κλέβουν, διαπραγματεύονται και εκμεταλλεύονται τις πληροφορίες μας με εμπορικούς όρους. Από κωδικούς πρόσβασης και αριθμούς καρτών, μέχρι εικόνες, τοποθεσίες και φωνές — όλα αποκτούν αξία στο νέο έγκλημα-ως-υπηρεσία (Crime-as-a-Service). Στην καρδιά αυτής της αγοράς, συναντάμε τους «διαμεσολαβητές πρόσβασης» (Initial Access Brokers) και τους «μεσίτες δεδομένων» (data brokers), που εμπορεύονται την είσοδο σε υπολογιστικά συστήματα και μεγάλες βάσεις προσωπικών πληροφοριών αντί υψηλών αμοιβών. Η αυξανόμενη χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης —ιδίως μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (LLMs)— επιτρέπει την παραγωγή εξαιρετικά αποτελεσματικών phishing email, deepfake φωνών και εξατομικευμένων απατών με αυξανόμενη αποτελεσματικότητα.
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στην ιδιωτική σφαίρα. Η έκθεση της Europol αναγνωρίζει την εμπλοκή κρατικά υποκινούμενων ή υβριδικών απειλών που αξιοποιούν κλεμμένα δεδομένα για σκοπούς κατασκοπείας, εκβιασμού ή ακόμη και κυβερνοεπιθέσεων κατά κρίσιμων υποδομών. Η διασύνδεση εγκληματικών και πολιτικών κινήτρων θολώνει πλέον τα όρια μεταξύ «εγκλήματος» και «εθνικής ασφάλειας».
Τι μπορούμε να κάνουμε; Από την πλευρά των πολιτών, η ενίσχυση της ψηφιακής εγγραμματοσύνης είναι ζωτικής σημασίας. Αυτή δεν πρέπει να περιορίζεται σε τεχνικές γνώσεις, αλλά πρέπει να στοχεύει στην ουσιαστική κατανόηση των κινδύνων που ενέχει η αλόγιστη κοινοποίηση πληροφοριών.
Από την πλευρά της Πολιτείας και των θεσμών, η ανάγκη για αποτελεσματικά νομοθετικά και εποπτικά εργαλεία, σε συνεργασία με τους παρόχους και τις ρυθμιστικές αρχές, είναι επιτακτική. Η εμπορευματοποίηση των δεδομένων μας δεν είναι απλώς τεχνικό ζήτημα. Είναι ζήτημα δημοκρατίας, εμπιστοσύνης και ασφάλειας. Και απαιτεί μια πολυεπίπεδη απάντηση: νομοθετική, τεχνολογική, αλλά και εκπαιδευτική.
Περισσότερη πληροφόρηση για το θέμα αυτό μπορείτε να βρείτε στο δικτυακό τόπο της ΕΕ, στις δράσεις του ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet που φιλοξενεί το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος και μέσα από τα εξειδικευμένα προγράμματα Διεθνών Σχέσεων που προσφέρονται από το Πανεπιστήμιό μας.
Γεώργιος Παυλίδης
Jean Monnet Chair & UNESCO Chair
Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου
Neapolis University Pafos