Γράφει ο Παύλος Σκόντζος
Κατά τη διάρκεια βολών με πυροβόλα όπλα σε εσωτερικούς χώρους, παράγονται σημαντικές ποσότητες καπνού και αερολυμάτων (gun smoke and fumes), τα οποία δύνανται να προκαλέσουν οξείες και χρόνιες επιπτώσεις στην υγεία των ασκούμενων και των εκπαιδευτών τους. Τα συγκεκριμένα περιβάλλοντα, λόγω περιορισμένου αερισμού, αποτελούν ιδιαίτερα επικίνδυνες περιοχές έκθεσης σε τοξικούς ρύπους.
Διαβάστε επίσης
Κατά την πυροδότηση ενός πυροβόλου όπλου, εκλύεται ένα μείγμα αερίων και λεπτών σωματιδίων, προϊόντα καύσης της πυρίτιδας (propellant), του καψυλλίου (primer) και της τριβής με το βλήμα (projectile).
Σύμφωνα με έρευνες στις ΗΠΑ, ο καπνός αυτός περιλαμβάνει βαρέα μέταλλα όπως Μόλυβδο (Pb), Χαλκό (Cu), Ψευδάργυρο (Zn), Βάριο (Ba), Αντιμόνιο (Sb), αιωρούμενα ανθρακούχα σωματίδια (carbon soot, black carbon), αέρια νιτρικών ενώσεωνNO, NO₂, μονοξείδιο του άνθρακα (CO) και κυανιούχες ενώσεις (σε ορισμένα καψύλλια).
Μελέτη της Environmental Protection Agency (EPA) για βολή με τυφέκιο τύπου AR και πιστολια έδειξε ότι ο παραγόμενος καπνός περιείχε κυρίως χαλκό, μόλυβδο και αιθάλη σε μορφή εξαιρετικά λεπτών νανοσωματιδίων (<100 nm), ικανά να εναποτεθούν βαθιά στο αναπνευστικό σύστημα.
Τα βασικά συστατικά του καπνού είναι γνωστοί τοξικοί παράγοντες όπως μόλυβδος (Lead) που είναι νευροτοξικός, νεφροτοξικός και πιθανώς καρκινογόνος. Αντιμόνιο (Antimony) που είναι ύποπτο καρκινογόνο (IARC Group 2B), χαλκός και ψευδάργυρος (Copper, Zinc) που ενοχοποιούνται για την μεταλλική γεύση που όλοι έχουμε νοιώσει όταν κάνουμε βολές και που είναι ύποπτος για πνευμονίτιδα και κυψελιδική βλάβη. NO και NO₂ που είναι ισχυροί βλεννογονικοί ερεθιστικοί (mucosal irritants) και CO που παρεμποδίζει τη μεταφορά οξυγόνου, προκαλώντας υποξία.
Σε υψηλές συγκεντρώσεις, αυτά τα συστατικά προκαλούν συμπτώματα όπως ερεθισμός ματιών/μύτης/λαιμού, πονοκέφαλοι, ζάλη, μεταλλική γεύση και δύσπνοια
(Eye/Nose/Throat irritation, headaches, dizziness, metallic taste, και shortness of breath).
Έρευνες του NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) έδειξαν ότι σε κλειστά στρατιωτικά και αστυνομικά σκοπευτήρια τα PM (<250 nm) αυξάνονται απότομα κατά τη διάρκεια βολής, το CO καταγράφεται μεταξύ 6–23 ppm (ανοικτή πόρτα – ενεργή θέρμανση) και τα NO και NO₂ κυμαίνονται στα 0.3 ppm και 0.2 ppm αντίστοιχα (κάτω από OSHA TLV).
Παρότι οι μέσες συγκεντρώσεις μπορεί να παραμένουν κάτω από θεσπισμένα όρια, η τοπική και χρονική συσσώρευση σε εκπαιδευτικά σενάρια εντατικών βολών καθιστά την έκθεση επικίνδυνη.
Πολλοί αστυνομικοί αναφέρουν συμπτώματα εντός 1-2 ωρών από την έναρξη της βολής όπως πονοκέφαλοι, πόνος στο λαιμό, μεταλλική γεύση, δυσκολία στην αναπνοή, βήχας (Headaches, throat pain, metallic taste, difficulty breathing, coughing), τα συμπτώματα δε υποχωρούν συχνά εντός μερικών ωρών από την παύση της έκθεσης.
Η οξεία εισπνοή του καπνού έχει χαρακτηριστεί ως “gunpowder fume intoxication” (δηλητηρίαση από αναθυμιάσεις πυρίτιδας, με χαρακτηριστικό το φαινόμενο “μεταλλικής αναπνοής” (metallic breath).
Η χρόνια έκθεση σε πυριτιδικά κατάλοιπα και μέταλλα συσχετίζεται με χρόνια βρογχίτιδα και πνευμονική ίνωση (chronic bronchitis-like reactions), μείωση αναπνευστικής ικανότητας (FEV₁/FVC ratio), αύξηση μολύβδου αίματος (Blood Lead Levels – BLLs) με σωρευτικό κίνδυνο νεφρικής/νευρικής βλάβης,Καρκινογένεση (πνεύμονας, νεφροί – βάσει IARC)
Μελέτες σε ειδικές δυνάμεις της γερμανικής αστυνομίας και του αμερικανικού στρατού επιβεβαιώνουν την επιδείνωση της πνευμονικής λειτουργίας και τη φλεγμονώδη αντίδραση σε χρόνια έκθεση.
Προτεινόμενα Μέτρα.
Είναι ο υποχρεωτικός εξαερισμός σε όλους τους κλειστούς χώρους βολής (forced ventilation systems).το φιλτράρισμα αέρα με συστήματα HEPA και ενεργού άνθρακα, η ατομική προστασία αναπνοής (respiratory protection) πχ . μάσκες (half-face respirators).η καταγραφή και παρακολούθηση BLLs ειδικά σε προσωπικό υψηλής έκθεσης και ο προγραμματισμός βολών ώστε να μειώνεται η συγκέντρωση εκπαιδευομένων εντός του χώρου.
Τα Μέτρα Αντιμετώπισης και Απορρύπανσης από κατάλοιπα Πυροβόλων Όπλων ( Post-Exposure Decontamination and Risk Mitigation Protocols) μετά από κάθε εκπαίδευση σε εσωτερικούς χώρους ή εξωτερικά σκοπευτήρια: είναι τα εξής.
Η απομάκρυνση ενδυμασίας και του προστατευτικού εξοπλισμού σε ειδικά σημεία αποδυτηρίων ( “dirty-to-clean” zones).
Το πλύσιμο χεριών, προσώπου και εκτεθειμένων επιφανειών με ειδικό απορρυπαντικό με pH-neutral ή ελαφρώς όξινη βάση (π.χ. D-Lead® Skin Cleaner, Techni-Cleanse), που αφαιρεί μόλυβδο, βαρέα μέταλλα και αιθάλη από το δέρμα και τέλος η αποφυγή κατανάλωσης τροφής ή καπνίσματος πριν από τον καθαρισμό.
Εδώ είναι χρήσιμο να αναφέρουμε ότι τα συνηθισμένα σαπούνια ή απολυμαντικά με βάση το αλκοόλ δεν είναι αποτελεσματικά για την αφαίρεση μεταλλικών ρύπων.
Ειδικά διαλύματα για πλύση και καθαρισμό (Recommended Cleansing Agents)
Είναι πχ το D-Lead® Personal Cleanser (ESCA Tech) που απομακρύνει μόλυβδο, αντιμόνιο και χαλκό . Το Hygenall® FieldWipes επίσης μη τοξικό πουπεριέχει συνδυασμό κιτρικών και χηλικών παραγόντων (chelating agents), το Soluclean® για τον καθαρισμό επιφανειών, όπλων, θήκες, τραπέζια βολής και εξοπλισμό.
Μέτρα για τον Εξοπλισμό (Decontamination of Gear and PPE) είναι η τακτική πλύση στολών και γαντιών με ειδικά απορρυπαντικά που δεσμεύουν μέταλλα (π.χ . D-Lead Laundry Detergent), ο καθαρισμός μάσκας/γυαλιών προστασίας με πανάκια και απιονισμένο νερό, όπως και η συχνή απολύμανση του προσωπικού εξοπλισμού (π.χ. θήκες, προστατευτικά αυτιών) με μη-αλκοολικά διαλύματα και σπρέι με EDTA ή κιτρικά άλατα.
Επίσης πολύ βασικό είναι η Υγειονομική Παρακολούθηση (Medical Monitoring Protocols) του προσωπικού με ετήσιο έλεγχος αίματος για BLLs (Blood Lead Levels) σε όσους συμμετέχουν τακτικά σε βολές σε κλειστούς χώρους.(Για τιμές άνω των 5 µg/dL, προτείνεται επαναξιολόγηση πρακτικών έκθεσης).Ο σπειρομετρικός έλεγχος (spirometry) κάθε 6-12 μήνες σε εκπαιδευτές και προσωπικό που συντηρούν ή ασχολούνται με τους χώρους των σκοπευτηρίων, καθώς και η χρήση προσωπικών οξυμετρητών CO (CO spot detectors) για την παρακολούθηση της έκθεσης σε CO κατά τη διάρκεια πολύωρων βολών.
Επίσης ως οργανωτικά και Προληπτικά Μέτρα (Tactical Risk Mitigation) μπορεί να γίνει ο χρονικός περιορισμός βολών σε εσωτερικά περιβάλλοντα ανά άτομο.Ο υποχρεωτικός εξαερισμός με ρυθμιζόμενη ροή αέρα 75+ cfm/άτομο, σύμφωνα με τα πρότυπα του NIOSH Indoor Firing Range Guide. Να τοποθετηθει σε όλα τα κλειστά σκοπευτηρία της Ελληνικής Αστυνομίας ύστημα προειδοποίησης καπνού (air quality sensors) με οπτική και ηχητική ένδειξη CO/PM2.5/NO₂ σε πραγματικό χρόνο και να καθιερωθούν υποχρεωτικά διαλείμματα καθαρισμού αέρα (air flush breaks) ανά 15-30 λεπτά βολών με 100% ανανέωση αέρα.
Εδώ να επισημάνουμε ότι η ευαισθησία σε βαρέα μέταλλα είναι μεγαλύτερη για γυναίκες, παιδιά και άτομα με υποκείμενα καρδιοαναπνευστικά νοσήματα.
Κλείνοντας, η εκπαίδευση σε εσωτερικούς χώρους / κλειστά σκοπευτήρια, όσο αναγκαία και αν είναι για την εκπαιδευτική δεξιότητα - ικανότητα, εμπεριέχει σημαντικούς κινδύνους για την υγεία εάν δεν ληφθούν επαρκή μέτρα προστασίας. Η αναγνώριση των κινδύνων από τα αέρια και τα σωματίδια της πυρίτιδας πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος κάθε εκπαίδευσης σε περιβάλλοντα ειδικά περιορισμένου εξαερισμού .
υ,γ Οι εμπορικές ονομασίες προϊόντων που αναφέρονται για να κατανοηθεί η ανάγκη χρήσης τους έχουν επιλεγεί διότι δεν κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά αποφεύγοντας έτσι την διαφημιστική χροιά.
Παύλος Α. ΣΚΟΝΤΖΟΣ
Μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Εκπαιδευτών Σωμάτων Ασφαλείας
και της Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Θεσσαλονίκης στην ΠΟΑΣΥ