Η δολοφονία του Γιάννη Σκαφτούρου, ενός από τα μεγάλα κεφάλια του οργανωμένου εγκλήματος, μέσα στο σπίτι του, ανάμεσα στους οικείους του, ανήμερα του Πάσχα, δεν ήταν ένα ακόμα ξεκαθάρισμα λογαριασμών της νύχτας.
Ήταν ένα ξεκάθαρο μήνυμα, ότι μια νέα εποχή ανατέλλει στο κόσμο της ελληνικής μαφίας. Ομάδες πιο σκληρές, πιο αδίστακτες από τις προηγούμενες, ετοιμάζονται να ξαναγράψουν τους νόμους της βίας, στον σκοτεινό κόσμο τους. Το μήνυμα ήταν απλό και πρωτόγονο. Ο στόχος θα εξοντωθεί πάση θυσία, ακόμα και σε βάρος συζύγων, παιδιών και άλλων συγγενών που απλώς βρίσκονται τη λάθος στιγμή στον λάθος χώρο. Έστω και αν αυτός ήταν η αυλή του σπιτιού τους.
Nέα ήθη στη νύχτα
Πρόκειται για μια καινούργια αντίληψη, ξένη στα ήθη και τα έθιμα της ελληνικής μαφίας, που οργανώθηκε στα πρότυπα της σικελικής μαφίας, με αρχηγό, υπαρχηγό, και μέλη στα οποία ανατίθενται συγκεκριμένοι ρόλοι. Το μοντέλο που είναι οικείο σε όλους μας από τον «Νονό» και τις μαφιόζικες ταινίες που ακολούθησαν.
Αν οι ντόπιοι μαφιόζοι εντρυφούσαν στις εμπειρίες των Σικελών ομολόγων τους, θα έπαιρναν στα σοβαρά τον αφορισμό του συγγραφέα Mario Puzo, ότι «ατυχήματα συμβαίνουν μόνο σε όσους δεν τα εκλαμβάνουν ως προσωπική προσβολή». Στην Ελλάδα, μεγάλα ονόματα του οργανωμένου εγκλήματος κυκλοφορούν άφοβα, χωρίς προστασία, και τα … «ατυχήματα» πυκνώνουν.
Το οργανωμένο έγκλημα στη χώρα μας δεν έχει τόσο βαθιές ρίζες όπως στην Ιταλία. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’90, περιοριζόταν σε εκβιασμούς και σε προστασία και κέντρα διασκέδασης και εστίασης. Οι μπράβοι της νύχτας σταδιακά εξελίχθηκαν σε νονούς - επιχειρηματίες. Μπήκαν στο εμπόριο ναρκωτικών, στο trafficking, στο λαθρεμπόριο τσιγάρων και πετρελαιοειδών, στο δίκτυο διανομής καφέ, στο εμπόριο όπλων, στις υπηρεσίες security, διαχειρίζονται παράνομα καζίνα και λέσχες, πορνεία, τοκογλυφικά δίκτυα, τοποθετούν εκρηκτικούς μηχανισμούς, αναλαμβάνουν συμβόλαια θανάτου.
Έφτιαξαν ομάδες με οργάνωση πυραμίδα, με συγκεκριμένη δομή και αυστηρή ιεραρχία. Και όταν δυνάμωσαν άρχισε το ξεκαθάρισμα λογαριασμών μεταξύ τους. Ο καθένας ήθελε να ελέγχει απόλυτα την περιοχή του, είτε γεωγραφικά είτε ως δραστηριότητα, αλλά αναπτύχθηκαν και προσωπικές αντιπαλότητες. Τα τελευταία χρόνια τα κυκλώματα αποθρασύνθηκαν τόσο πολύ ώστε επιχείρησαν να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ και διεκδίκησαν ακόμα και το κυλικείο της Βουλής!
Ο κύκλος του αίματος -Η δολοφονία Στεφανάκου
Ο πρώτος κύκλος αίματος ξεκίνησε τη διετία 1990–1991. Τότε υπήρχαν 6–7 ισχυρές ομάδες, οι οποίες ξεκαθάρισαν τις σχέσεις τους μέσα από 10 δολοφονίες. Ο πόλεμος που ξεκίνησε τότε συνεχίζεται αμείωτος μέχρι σήμερα. Στο μεταξύ, οι οργανωμένες ομάδες αυξήθηκαν σε 15 και απέκτησαν περισσότερα μέλη, περίπου 30 – 40 η κάθε μία. Οι επικεφαλής είναι κυρίως Έλληνες, αλλά στα μέλη τους συγκαταλέγονται Ρουμάνοι, Ρώσοι, Γεωργιανοί και Αλβανοί, οι οποίοι ως επί το πλείστον εκτελούν συμβόλαια θανάτου.
Στη φυλακή ορισμένοι βαρυποινίτες συνδέθηκαν με κρατούμενους για τρομοκρατία και οι δύο χώροι συνδέθηκαν. Για παράδειγμα ο Βασίλης Στεφανάκος, ο οποίος χαρακτηριζόταν ως «ο νονός των νονών», ανέπτυξε στενούς δεσμούς με τους Πυρήνες της Φωτιάς. Ο Στεφανάκος διατηρούσε μάντρα αυτοκινήτων στο Χαϊδάρι και το 2018, λίγο καιρό αφότου είχε αποφυλακιστεί δύο άγνωστοι που επέβαιναν σε μοτοσυκλέτα τον «γάζωσαν» μέσα στο αυτοκίνητό του, στην λεωφόρο Αθηνών. Είχε απασχολήσει τις διωκτικές αρχές για βαριές εγκληματικές δραστηριότητες αλλά και για τη συνεργασία του με επίορκους αστυνομικούς και καταδικάστηκε σε κάθειρξη 21 ετών για ηθική αυτουργία σε δολοφονία που διέπραξε ο Αλκέτ Ριζάι και για την θεαματική απόδραση με ελικόπτερο του Ριζάι και του Βασίλη Παλαιοκώστα από τον Κορυδαλλό.
Ο Παλαιοκώστας παραμένει φυγόδικος, έχει ενταχθεί στις λίστες της Ιντερπόλ με τους πιο καταζητούμενους κακοποιούς, είναι επικηρυγμένος για 1 εκατομμύριο ευρώ, ενώ κατηγορείται και για τρομοκρατία, για την δολοφονία του Γιώργου Βασιλάκη, υπασπιστή και στενού συνεργάτη του πρώην υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη.
Στην ίδια κατηγορία περιλαμβάνεται και ο Πολύκαρπος Γεωργιάδης, αντιεξουσιαστής και συνεργός του Παλαιοκώστα, ο οποίος συνελήφθη μαζί του το 2008 για την απαγωγή του βιομήχανου Γιώργου Μυλωνά στη Θεσσαλονίκη, αλλά αποφυλακίστηκε με περιοριστικούς όρους. Το 2015 ήταν ένα από τα άτομα που συνελήφθησαν για την κατάληψη της Πρυτανείας του EKΠΑ.
Η δολοφονία του Στεφανάκου, σηματοδότησε μια νέα περίοδο αίματος τα έτη 2018 – 2019, η οποία ξεκίνησε με την εκτέλεση του Βασίλη Γρίβα, λίγα μέτρα από το σχολείο του παιδιού του, και τελείωσε με περισσότερες από 10 δολοφονίες, που έγιναν σχεδόν όλες με καλάσνικοφ και άφησαν πίσω τους ένα βουνό από κάλυκες -σε μία μόνο δολοφονία η Αστυνομία συνέλεξε 60 κάλυκες.
Μεταξύ των νεκρών, ήταν ο πρώην ΕΚΑΜίτης Σπύρος Παπαχρήστου. Ο Παπαχρήστου ήταν κεντρικός μοχλός του οργανωμένου εγκλήματος στην Ελλάδα και είχε δεσπόζουσα θέση σε αυτό. Δεν ήταν άνθρωπος του περιθωρίου, αντιθέτως σχετιζόταν με γνωστούς επιχειρηματίες και πολιτικούς, που δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι γνώριζαν το εύρος των δραστηριοτήτων του.
Μήνες μετά, εκτελέστηκε και ο ταμίας και διάδοχος του Παπαχρήστου, Δημήτρης Μάλαμας με αποτέλεσμα η εναπομείνασα ομάδα Στεφανάκου να δεχθεί μεγάλο πλήγμα.
Οι ανεξιχνίαστες δολοφονίες
Εκείνος ο κύκλος αίματος φάνηκε να κλείνει το 2020 με την δολοφονία του Δημήτρη Καπετανάκη ή «Καπέ». Το 2021, η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, που «πάγωσε» τη χώρα, αποδόθηκε στο οργανωμένο έγκλημα και οδήγησε στην ανάσυρση της έρευνας που έκανε η ΕΥΠ για τη διαφθορά στην αστυνομία και για τις σχέσεις εν ενεργεία και αφυπηρεσάντων αξιωματικών με κακοποιούς, επιχειρηματίες και πολιτικά πρόσωπα. Αποτελέσματα μέχρι σήμερα δεν υπήρξαν.
Σχεδόν όλες οι παραπάνω δολοφονίες παραμένουν ανεξιχνίαστες. Και μάλλον δεν θα υπάρξουν αποτελέσματα όσο ασχολείται με αυτές μόνο η αστυνομία και δεν υπάρχουν συντονισμένες ενέργειες των διωκτικών και των δικαστικών αρχών για το «ξήλωμα» των συμμοριών. Είναι χαρακτηριστικό ότι σκληροί κακοποιοί, ακόμα και με πολυετείς καταδίκες, βρίσκονται έξω από τη φυλακή, εκμεταλλευόμενοι κάθε παραθυράκι και ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο, ειδικά για την αποσυμφόρηση των φυλακών, όπως αυτό που δημιούργησε ο νόμος Παρασκευόπουλου. Ορισμένοι, δεν δικάζονται ποτέ, όπως ο Μ.Κ, ο οποίος ήταν υπόδικος από το 2010 και δεν έφτασε στην αίθουσα του δικαστηρίου μέχρι το 2021 που δολοφονήθηκε.
Το οργανωμένο έγκλημα αλλάζει
Η δολοφονία του Σκαφτούρου, δείχνει ότι το τελευταίο διάστημα συμβαίνουν μεγάλες ανακατατάξεις στο οργανωμένο έγκλημα, ότι έχουν αναδειχθεί νέοι, πιο σκληροί αρχηγοί, οι οποίοι θέλουν να επιβάλλουν την κυριαρχία τους. Επίσης, ότι το μαχαίρι πρέπει να μπει βαθιά και στην αστυνομία, ώστε να απομακρυνθούν οι επίορκοι αστυνομικοί. Όπως αποκαλύφθηκε, στην προσωπική φρουρά του Σκαφτούρου, υπεύθυνος ήταν πρώην διοικητής αστυνομικού τμήματος. Και δεν είναι ο μόνος.
Ο Σκαφτούρος είχε πρατήρια βενζίνης στα δυτικά προάστια και ασχολούνταν με το λαθρεμπόριο καυσίμων, μεταξύ άλλων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, τις οποίες διαχειριζόταν μέσω αχυρανθρώπων. Αυτό κάνουν όλα τα μεγάλα κεφάλια της μαφίας, επενδύουν και «ξεπλένουν» μαύρο και παράνομο χρήμα μέσα από νόμιμες δραστηριότητες.
Έντονο προβληματισμό στα τελευταία συμβάντα, όχι μόνο σε αυτά που είδαν το φως της δημοσιότητας, προκαλεί πέρα από την αύξηση και η ωμότητα της βίας. Έμπειρες πηγές την αποδίδουν στην …πανδημία. Με τα συνεχή lockdown, τα νυχτερινά κέντρα έκλεισαν, και τα πρόσωπα που εργάζονταν σε αυτά, μετακινήθηκαν σε άλλες δραστηριότητες για τις οποίες, όμως δεν ήταν κατάλληλα εκπαιδευμένα. Πολλοί είναι νεότερης ηλικίας, είναι άπειροι, απασχολούνται ευκαιριακά, είναι φθηνότεροι. Είτε από κακό υπολογισμό είτε για επίδειξη είτε επειδή δεν υπολογίζουν τίποτα, καταλήγουν να κάνουν βιαιότερα εγκλήματα.
Τι απέγινε ο φάκελος του Χρυσοχοΐδη
Πέρυσι τον Μάιο, ο τότε υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοίδης παρέδωσε στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Βασίλη Πλειώτα, έναν φάκελο με 500 ποινικές υποθέσεις, ο οποίος περιείχε στοιχεία για τη διαχρονική εξέλιξη του οργανωμένου εγκλήματος στην Ελλάδα, χαρτογράφηση των οργανώσεων, διασύνδεση προσώπων και υποθέσεων. Άγνωστο είναι αν και πως χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα στοιχεία.
Στο μεταξύ το οργανωμένο έγκλημα εξελίσσεται, αξιοποιώντας και την τεχνολογία. Τα μέλη του χρησιμοποιούν κρυπτογραφημένες επικοινωνίες, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και υπηρεσίες ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων ώστε αφενός να προστατεύονται και αφετέρου να προσεγγίζουν μεγαλύτερο κοινό. Το ηλεκτρονικό εμπόριο, ειδικά την περίοδο της πανδημίας, τους άνοιξε νέους ορίζοντες. Η διασύνδεση του οργανωμένου εγκλήματος με την τρομοκρατία, αποτελεί πανευρωπαϊκή τάση, καθώς οι τρομοκρατικές οργανώσεις για τη χρηματοδότηση τους, συχνά, βασίζονται στο εμπόριο όπλων, ναρκωτικών και στο ξέπλυμα χρήματος.
Εκτιμάται ότι στην Ευρώπη, η εγκληματική δραστηριότητα έχει προκαλέσει το θάνατο σε περισσότερα άτομα από όσα οι ένοπλες συγκρούσεις και η τρομοκρατία μαζί. Το οργανωμένο έγκλημα, ειδικά, έχει προκαλέσει τον ίδιο αριθμό θανάτων με τις ένοπλες συγκρούσεις παγκοσμίως.
Πως δρουν οι εγκληματικές οργανώσεις στην Ευρώπη
Στην τελευταία έκθεση της EUROPOL (2021), η οποία αναθεωρείται ανά πενταετία, το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα, αντιμετωπίζεται ως βασική απειλή για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ και των κρατών μελών. Οι εγκληματικές ομάδες είναι καλύτερα δικτυωμένες και η συνεργασία μεταξύ τους έχει γίνει πολύ ευέλικτη, ενώ έχει διευρυνθεί και ο περίγυρος που λειτουργεί υποστηρικτικά, και τους παρέχει υπηρεσίες, όπως μεσίτες, πλαστογράφοι, ειδικοί στην τεχνολογία, νομικοί, χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι, άτομα που ξεπλένουν μαύρο χρήμα, κ.α.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση της EUROPOL, η διαφθορά είναι κύριο χαρακτηριστικό σχεδόν όλων των εγκληματικών δραστηριοτήτων, και κυμαίνεται από μικρές δωροδοκίες ως πολύπλοκα συστήματα δωροδοκίας πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Σχεδόν το 60% των εγκληματικών ομάδων, που αναφέρονται στην έκθεση, εμπλέκονται σε υποθέσεις διαφθοράς. Ακόμα, πάνω από το 80% των εγκληματικών δικτύων εμπλέκονται στο εμπόριο ναρκωτικών, το έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας, την απάτη σε ειδικούς φόρους κατανάλωσης, την εμπορία ανθρώπων, τις διαδικτυακές και άλλες απάτες ή την παράνομη διακίνηση μεταναστών. Σχεδόν τα μισά από αυτά ασχολούνται με το εμπόριο ναρκωτικών (38%).
Μία άλλη ανησυχητική διάσταση είναι οι κινητές ομάδες οργανωμένου εγκλήματος (Mobile Organized Crime Groups- MOCGs), οι οποίες ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις από περιοχή σε περιοχή και από χώρα σε χώρα για να διαπράξουν έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας. Οι MOCGs αλλάζουν εύκολα στόχους, από εγχώριες διαρρήξεις σε διαρρήξεις που στοχεύουν σε επιχειρηματικούς χώρους, φυσικές επιθέσεις ΑΤΜ, προγράμματα απάτης, εγκλήματα φορτίου, κλοπή καταστημάτων ή κλοπή μετάλλων, ανάλογα με την εποχή ή με τις συνθήκες της αγοράς.
Στην ίδια έκθεση, σημειώνεται ότι η έκταση και η πολυπλοκότητα των δραστηριοτήτων ξεπλύματος χρημάτων στην ΕΕ, είχαν υποτιμηθεί και ότι το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα βασίζεται ουσιαστικά στην ικανότητα νομιμοποίησης τεράστιων ποσών εγκληματικών κερδών. Για τον σκοπό αυτό, οι επαγγελματίες ξεπλύματος χρήματος έχουν δημιουργήσει ένα παράλληλο υπόγειο χρηματοπιστωτικό σύστημα για την επεξεργασία συναλλαγών και πληρωμών που απομονώνονται από τυχόν μηχανισμούς εποπτείας που διέπουν το νομικό χρηματοοικονομικό σύστημα. Αυτό το παράλληλο σύστημα διασφαλίζει ότι οι εγκληματικές διαδικασίες δεν μπορούν να εντοπιστούν ως μέρος μιας εξελιγμένης εγκληματικής οικονομίας.
Επίσης, οι εγκληματίες ελέγχουν άμεσα ή διεισδύουν στις νομικές δομές των επιχειρήσεων, και υπολογίζεται ότι πάνω από το 80% των εγκληματικών δικτύων που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ χρησιμοποιούν νόμιμες επιχειρηματικές δομές για τις εγκληματικές τους δραστηριότητες. Περίπου τα μισά από τα εγκληματικά δίκτυα δημιουργούν τις δικές τους νομικές επιχειρηματικές δομές ή διεισδύουν σε υψηλό επίπεδο υπαρχουσών επιχειρήσεων.
Το εμπόριο παράνομων ναρκωτικών συνεχίζει να κυριαρχεί στο ευρωπαϊκό οργανωμένο έγκλημα, τόσο σε σχέση με τον αριθμό των εγκληματικών δικτύων όσο και με τα τεράστια ποσά εγκληματικών κερδών που αποφέρει η παραγωγή και η διακίνησης ναρκωτικών. Στην Ευρώπη διακινούνται πρωτοφανείς ποσότητες κοκαΐνης από τη Λατινική Αμερική, που αποφέρουν κέρδη πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ. Ομοίως, το εμπόριο κάνναβης είναι ευρύτατα εξαπλωμένο σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, ενώ αυξήθηκε η παραγωγή και διανομή συνθετικών ναρκωτικών. Οι ευρωπαίοι παραγωγοί αυτών των ουσιών συγκαταλέγονται στους πιο παραγωγικούς εγκληματίες επιχειρηματίες παγκοσμίως, και συνεργάζονται με εγκληματικούς εταίρους σε παγκόσμια κλίμακα.
Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί το έγκλημα που προέρχεται από τον κυβερνοχώρο, η παιδική πορνογραφία στο διαδίκτυο, η παραγωγή παράνομων προϊόντων καπνού, κ.α.
Το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα, υπογραμμίζει η έκθεση, επηρεάζει βαθιά όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Εκτός από τον άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των πολιτών της ΕΕ, υπονομεύει επίσης την οικονομία, τους κρατικούς θεσμούς και το κράτος δικαίου. Για την καταπολέμηση του επιβάλλεται να υπάρχει ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διωκτικών αρχών, έλεγχος των χρηματικών ροών, χαρτογράφηση και ανάλυση των εγκληματικών δικτύων, αξιοποίηση της τεχνολογίας, ώστε να αποκαλυφθεί ο πυρήνας τους, ο οποίος είναι αόρατος επειδή είναι πολύ καλά καλυμμένος.